最近学到统计力学中熵的微观含义,恶补了一顿量子力学。起因是在统计力学中,熵\(S\)和相空间\(\Gamma\)的体积有关:
\[ S = k_Bln(|\Gamma|) \]
根据热力学第三定律(Nernst假设),温度趋于绝对零度时,任何系统的熵为0。所以热力学第三定律应该同时也规定了描述相空间体积的单位,否则当改变\(\Gamma\)的体积单位时,会在\(S\)加上一个常数,熵就不再为0了,与热力学第三定律矛盾。下面分为三篇,分别记录Fourier变换与Dirac函数、波函数以及相空间的内容。
Fourier变换与逆变换
Fourier变换将目标函数\(f(t)\)变为周期为\(T/n\)的正余弦函数的线性组合。
三角函数形式的Fourier级数:
\[ f(t) = \frac{a_0}{2} + \sum_{n=1}^{+\infty} a_n \cos (n \omega t) + b_n \sin (n \omega t) \]
根据三角函数在周期区间内积分的正交性:
\[ \begin{aligned} &\int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} \cos (nt) dt = 0 \\ &\int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} \sin (nt) dt = 0 \\ &\int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} \cos (nt) \sin (mt) dt = 0 \\ &\int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} \cos (nt) \cos (mt) dt = \begin{cases} \frac{T}{2} & (n = m) \\ 0 & (n \neq m) \\ \end{cases} \\ &\int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} \sin (nt) \sin (mt) dt = \begin{cases} \frac{T}{2} & (n = m) \\ 0 & (n \neq m) \\ \end{cases} \\ \end{aligned} \]
我们在Fourier级数的两边同时对\(t\)积分:
\[ \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) dt = \frac{T}{2}a_0 \]
所以
\[ a_0 = \frac{2}{T} \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) dt \]
然后我们在Fourier级数的两边同时乘上\(\cos (n \omega t)\),再同时对\(t\)积分,可得到:
\[ \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) \cos (n \omega t) dt = \frac{T}{2} a_n \]
同理,乘上\(\sin (n \omega t)\),积分后可得到:
\[ \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) \sin (n \omega t) dt = \frac{T}{2} b_n \]
整理之后,我们就可以得到Fourier级数展开的系数项:
\[ \begin{aligned} a_n = \frac{2}{T} \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) \cos (n \omega t) dt \\ b_n = \frac{2}{T} \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) \sin (n \omega t) dt \\ \end{aligned} \]
其中\(a_n\)为偶函数,\(b_n\)为奇函数。
指数函数形式的Fourier级数
根据Euler公式:\(e^{ikx} = \cos kx + i\sin kx\),所以三角函数可以表达为:
\[ \begin{aligned} \cos (n \omega t) &= \frac{1}{2} (e^{i n \omega t}+e^{-i n \omega t}) \\ \sin (n \omega t) &= \frac{1}{2i} (e^{i n \omega t}-e^{-i n \omega t}) \\ \end{aligned} \]
代入Fourier级数的表达式,合并指数项,并根据\(a_n\)和\(b_n\)的奇偶性,可得指数形式的Fourier级数:
\[ \begin{aligned} f(t) &= \frac{a_0}{2}+\sum_{n=1}^{+\infty} \frac{a_n-i b_n}{2}e^{i n \omega t}+\frac{a_n+i b_n}{2}e^{-i n \omega t} \\ &=\sum_{n=-\infty}^{+\infty} F(n \omega) e^{i n \omega t} \\ \end{aligned} \]
注意两个求和符号中\(n\)的取值范围,其中\(F(n \omega) = \frac{a_n-ib_n}{2}\)为指前因子。将\(a_n\)和\(b_n\)的表达式代入,得:
\[ \begin{aligned} F(n \omega) &= \frac{1}{2}\left[ \frac{2}{T} \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) \cos (n \omega t) dt - \frac{2i}{T} \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) \sin (n \omega t) dt \right] \\ &= \frac{1}{T} \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) e^{-i n \omega t} dt \\ \end{aligned} \]
Fourier积分变换
因为周期\(T\)与角频率\(\omega\)满足关系:\(T \omega = 2 \pi\),当\(T \to +\infty\)时,\(\omega \to 0\)。
对无穷小量的求和满足如下关系:
\[ \sum_{-\infty}^{+\infty} f(n \delta x) = \frac{1}{\delta x} \int_{-\infty}^{+\infty} f(x) dx \]
于是上文的指数形式的Fourier级数,可以扩展为积分形式:
\[ \begin{aligned} f(t) &= \sum_{-\infty}^{+\infty} F(n \omega) e^{i n \omega t} \\ &= \int_{-\infty}^{+\infty} \frac{F(\omega)}{\omega} e^{i \omega t} d\omega \\ \end{aligned} \]
其中令\(g(\omega) = \frac{F(\omega)}{\omega}\)。
根据上面\(F(n \omega) = \frac{1}{T} \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) e^{-i n \omega t} dt\),将 \(\omega\) 记为 \(\omega'\),根据\(T\omega' = 2\pi\),可得:
\[ \frac{F(\omega')}{\omega'} = \frac{1}{2\pi} \int_{-\frac{T}{2}}^{\frac{T}{2}} f(t) e^{-i \omega' t} dt \]
当\(\omega' \to 0\)时,有:
\[ g(\omega') = \frac{1}{2\pi} \int_{-\infty}^{+\infty} f(t) e^{-i \omega' t} dt \]
整理一下,我们就得到了可析函数f(t)的Fourier变换与逆变换:
\[ \begin{aligned} g(\omega) &= \frac{1}{2\pi} \int_{-\infty}^{+\infty} f(t) e^{-i \omega t} dt \\ f(t) &= \int_{-\infty}^{+\infty} g(\omega) e^{i \omega t} d\omega \\ \end{aligned} \]
或改变一下函数前面的系数:
\[ \begin{aligned} g(\omega) &= \int_{-\infty}^{+\infty} f(t) e^{-i \omega t} dt \\ f(t) &= \frac{1}{2\pi} \int_{-\infty}^{+\infty} g(\omega) e^{i \omega t} d\omega \\ \end{aligned} \]
因为频率\(f\)与角频率\(\omega\)满足关系:\(\omega = 2 \pi f\),所以上式可以改写为:
\[ \begin{aligned} g(f) &= \int_{-\infty}^{+\infty} f(t) e^{-i 2 \pi f t} dt \\ f(t) &= \int_{-\infty}^{+\infty} g(f) e^{i 2 \pi f t} df \\ \end{aligned} \]
物理上更多地使用如下形式:
\[ \begin{aligned} g(\omega) &= \frac{1}{\sqrt{2\pi}} \int_{-\infty}^{+\infty} f(t) e^{-i \omega t} dt \\ f(t) &= \frac{1}{\sqrt{2\pi}} \int_{-\infty}^{+\infty} g(\omega) e^{i \omega t} d\omega \\ \end{aligned} \]
Dirac函数
Dirac函数为一种广义函数,定义为:
\[ \delta(x) = \begin{cases} +\infty & (x = 0) \\ 0 & (x \neq 0) \\ \end{cases} \]
并且满足\(\int_{-\infty}^{+\infty} \delta(x)dx = 1\)。
Dirac函数的性质:
\[ \int f(x)\delta(x-a)dx = f(a) \]
称之为Dirac函数的挑选性。根据挑选性,我们对Dirac函数进行Fourier变换:
\[ \mathscr F[\delta(x)] = \frac{1}{2\pi} \int\delta(x) e^{-i k x} dx = \frac{1}{2\pi} \]
再进行Fourier逆变换,我们就可以得到\(\delta\)函数的表达式之一:
\[ \delta(x) = \frac{1}{2\pi} \int e^{i k x} dk \]